Zeytinyağı Kültürü Geçmişi V - Tekstil Üretimi
16-04-2025
10:41
Fotoğraf; Rekhmire'nin Mezarındaki Duvar Resminden ayrıntı, Rekhmire ve Annesi Sunuları Kabul Ediyor, Yeni Krallık 18. Hanedan Dönemi (M.Ö. yaklaşık 1479–1425, Thutmose III'ün saltanatı - Amenhotep II'nin ilk yılları) , sanatçı Charles K. Wilkinson tarafından 1928 deki kağıt üzerine yumurta temperası (antik sulu boya) renklendirilmiş versiyon, kaynak.
Zeytinyağı gibi bitkisel bazlı yağların kumaş parlaklığını artırmak, yumuşatmak ve rengini korumak amacıyla kullanımı özellikle Akdeniz bölgesinde olmak üzere antik medeniyetlere kadar uzanır. Bilinen en eski arkeolojik ve belgelenmiş kanıtlar eski Mısır ve Mezopotamya kökenlidir. Yağ bazlı çözücülerin kullanımını ayrıntılı olarak açıklayan doğrudan arkeolojik kanıtlar sınırlı olsa da, özellikle keten kumaşın işlenmesinde yağ kullanıldığı anlaşılmıştır.
Zeytinyağı gibi bitkisel bazlı yağların kumaş parlaklığını artırmak, yumuşatmak ve rengini korumak amacıyla kullanımı özellikle Akdeniz bölgesinde olmak üzere antik medeniyetlere kadar uzanır. Bilinen en eski arkeolojik ve belgelenmiş kanıtlar eski Mısır ve Mezopotamya kökenlidir. Yağ bazlı çözücülerin kullanımını ayrıntılı olarak açıklayan doğrudan arkeolojik kanıtlar sınırlı olsa da, özellikle keten kumaşın işlenmesinde yağ kullanıldığı anlaşılmıştır.
Mezopotamya (MÖ 3000)
Sümerler ve daha sonra Asurlular, özellikle yünlü giysiler olmak üzere tekstil ürünlerini su geçirmez hale getirmek ve korumak için bitkisel yağlar kullanmışlar.
Sümerler ve daha sonra Asurlular, özellikle yünlü giysiler olmak üzere tekstil ürünlerini su geçirmez hale getirmek ve korumak için bitkisel yağlar kullanmışlar.
Döneme ait çivi yazılı tabletlede tekstil bakımı ve korunmasında -muhtemelen zeytin veya susam kaynaklı- bitkisel yağların kullanımından bahsedilir.
Eski Mısır (MÖ 2500)
Keten, eski Mısırlılar tarafından kullanılan birincil kumaştı, tarihi kayıtlar ketenlerini parlaklığını artırmak amacıyla zeytinyağı ve hint yağı kullanıldığını gösteriyor.
Rekhmire (M.Ö. 15. yüzyıl civarı) ve "İki Ülkenin Dokumacılarının Başı" Nefererenpet isimli dokuma denetcisinin mezarında bulunan duvar resimleri, yağ ve mumla yapılan işlemler de dahil olmak üzere tekstil üretim sürecinin ayrıntılı tasvirlerini içerir.
Mısır mumyaları, genellikle yağ ve reçinelerle işlenen ketene sarılıyordu.
Eski Mısır tıbbi metni olan Ebers Papirüsü (MÖ 1550 civarı), yumuşaklık ve parlaklığın korunmasındaki rolleri de dahil olmak üzere tekstil işlemlerinde yağların kullanımına dair referanslar içerir.
Eski Mısır (MÖ 2500)
Keten, eski Mısırlılar tarafından kullanılan birincil kumaştı, tarihi kayıtlar ketenlerini parlaklığını artırmak amacıyla zeytinyağı ve hint yağı kullanıldığını gösteriyor.
Rekhmire (M.Ö. 15. yüzyıl civarı) ve "İki Ülkenin Dokumacılarının Başı" Nefererenpet isimli dokuma denetcisinin mezarında bulunan duvar resimleri, yağ ve mumla yapılan işlemler de dahil olmak üzere tekstil üretim sürecinin ayrıntılı tasvirlerini içerir.
Mısır mumyaları, genellikle yağ ve reçinelerle işlenen ketene sarılıyordu.
Eski Mısır tıbbi metni olan Ebers Papirüsü (MÖ 1550 civarı), yumuşaklık ve parlaklığın korunmasındaki rolleri de dahil olmak üzere tekstil işlemlerinde yağların kullanımına dair referanslar içerir.
Antik Yunan ve Roma (MÖ 500 - MS 100)
Roma'da, Yaşlı Plinius (MS 1. yüzyıl), Naturalis Historia adlı eserinde tekstil ürünlerinin kalitesini korumak için zeytinyağının kullanımından bahsetmiştir.
Roma togaları ve diğer giysiler, bazen görünümlerini iyileştirmek ve aşınmayı azaltmak için zeytinyağı veya lanolin (hayvan yününden elde edilen yağ) ile işlenirdi. Toga genellikle bol uzun bir gömlek üzerine yaklaşık altı metre uzunluğundaki bir kumaşın vücuda belirli bir yöntemle sarılmasıyla kuşanılan Antik Roma'nın en karakteristik yün giysisiydi. İçine giyilen gömlekte genellikle ketenden yapılırdı. Genellikle erkekler tarafından giyilen togayı Roma yurttaşı olmayanların giymesi yasaktı.
1700’lerin ikinci yarısından başlayarak, sıcağa ve ışığa bilerek maruz bırakılarak "bozulan" zeytinyağı, boya sanayinde kullanılmaya başlar. O yıllarda zeytinyağı Osmanlı İmparatorluğu’nun Fransız tüccarlar aracılığı ile Avrupa’ya gerçekleştirdiği önemli bir ihraç ürünüdür. Boya üreticileri, zeytinyağını -Osmanlı dünyasından ithal edildiği açık olan bir teknolojiyle- Türk Kırmızısı ya da Edirne Kırmızısı [kök boya] denilen boyanın yapımında kullanmaya başlarlar. Rengin ham maddesi rubia bitkisinin köküdür, boyama işlemi zahmetli ve uzundur; kumaşların zeytinyağı, koyun gübresi ve diğer içeriklerle küllü suda birden fazla kez yıkanmasını gerektiren kırk saati bulan karmaşık bir süreçtir. 1700’lerde, Avrupa’nın farklı ülkelerinde üretilen ve Osmanlı topraklarına ihraç edilen, taklit ‘Tunus bonesi’ (fes) için kullanılan yünün işlenmesinde zeytinyağı kullanılaakktır. Yüzyılın sonunda, bu pazarın giderek küçülmesinden sonra, feslere benzer boneler güney Fransa’da işçiler arasında popüler olur.
Çin ve Hindistan (MÖ 1000 - MÖ 500)
Erken Çin ipek üretiminde, tung yağı (tung ağacının tohumlarından elde edilen soluk sarı, keskin kokulu yağ) ve bitkisel mumlar gibi yağlar, bazen ipeğin parlaklığını korumak için ipeğe uygulanırdı. Tung yağı aynı zeytinyağı gibi geçmişin Doğu insanlarının aydınlatma yakıtıydı.
Antik Hindistan'da, Ayurveda metinleri, özellikle kumaşların boyanması ve yumuşatılmasında olmak üzere, tekstil bakımı için bitki bazlı yağların kullanımını anlatır.
Derleyen: Uğur Saraçoğlu, Hekim, Zeytin ve Zeytinyağı Üreticisi (ugisaracoglu@yahoo.com.tr)
Kaynakça:
1. https://postej-stew.dk/2019/05/medieval-fabrics-part-2/.
Roma'da, Yaşlı Plinius (MS 1. yüzyıl), Naturalis Historia adlı eserinde tekstil ürünlerinin kalitesini korumak için zeytinyağının kullanımından bahsetmiştir.
Roma togaları ve diğer giysiler, bazen görünümlerini iyileştirmek ve aşınmayı azaltmak için zeytinyağı veya lanolin (hayvan yününden elde edilen yağ) ile işlenirdi. Toga genellikle bol uzun bir gömlek üzerine yaklaşık altı metre uzunluğundaki bir kumaşın vücuda belirli bir yöntemle sarılmasıyla kuşanılan Antik Roma'nın en karakteristik yün giysisiydi. İçine giyilen gömlekte genellikle ketenden yapılırdı. Genellikle erkekler tarafından giyilen togayı Roma yurttaşı olmayanların giymesi yasaktı.
1700’lerin ikinci yarısından başlayarak, sıcağa ve ışığa bilerek maruz bırakılarak "bozulan" zeytinyağı, boya sanayinde kullanılmaya başlar. O yıllarda zeytinyağı Osmanlı İmparatorluğu’nun Fransız tüccarlar aracılığı ile Avrupa’ya gerçekleştirdiği önemli bir ihraç ürünüdür. Boya üreticileri, zeytinyağını -Osmanlı dünyasından ithal edildiği açık olan bir teknolojiyle- Türk Kırmızısı ya da Edirne Kırmızısı [kök boya] denilen boyanın yapımında kullanmaya başlarlar. Rengin ham maddesi rubia bitkisinin köküdür, boyama işlemi zahmetli ve uzundur; kumaşların zeytinyağı, koyun gübresi ve diğer içeriklerle küllü suda birden fazla kez yıkanmasını gerektiren kırk saati bulan karmaşık bir süreçtir. 1700’lerde, Avrupa’nın farklı ülkelerinde üretilen ve Osmanlı topraklarına ihraç edilen, taklit ‘Tunus bonesi’ (fes) için kullanılan yünün işlenmesinde zeytinyağı kullanılaakktır. Yüzyılın sonunda, bu pazarın giderek küçülmesinden sonra, feslere benzer boneler güney Fransa’da işçiler arasında popüler olur.
Çin ve Hindistan (MÖ 1000 - MÖ 500)
Erken Çin ipek üretiminde, tung yağı (tung ağacının tohumlarından elde edilen soluk sarı, keskin kokulu yağ) ve bitkisel mumlar gibi yağlar, bazen ipeğin parlaklığını korumak için ipeğe uygulanırdı. Tung yağı aynı zeytinyağı gibi geçmişin Doğu insanlarının aydınlatma yakıtıydı.
Antik Hindistan'da, Ayurveda metinleri, özellikle kumaşların boyanması ve yumuşatılmasında olmak üzere, tekstil bakımı için bitki bazlı yağların kullanımını anlatır.
Derleyen: Uğur Saraçoğlu, Hekim, Zeytin ve Zeytinyağı Üreticisi (ugisaracoglu@yahoo.com.tr)
Kaynakça:
1. https://postej-stew.dk/2019/05/medieval-fabrics-part-2/.
6. Zeytinin Akdeniz’deki Yolculuğu; Konferans Bildirileri, Dr. Alp Yücel Kaya, Ertekin Akpınar, 2016